O książce: 2014 / Wydawnictwo "Rosyjska Encyklopedia Polityczna (ROSSPEN)" wspólnie z Międzynarodowym Centrum Historii i Socjologii II Wojny Światowej oraz Konsekwencje Wyższej Szkoły Ekonomicznej rozpoczynają nową serię wydawniczą „Historia współpracy”. Cykl otwiera książka „Skończyło się. Niemcy przybyli! „Współpraca ideologiczna w ZSRR podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej” (oprac. O. V. Budnitsky). Poprzedza ją obszerny artykuł wprowadzający i komentowane wydanie „Dziennika współpracownika” L. T. Osipowej (O. G. Polyakowej) oraz wspomnienia („Szkoła radziecka w latach 1936–1942” i „Życie obywatelskie pod okupacją niemiecką 1942–1944”). ) V. D. Samarina (Sokolova). Teksty obu autorów, odmienne gatunkowo i stylowo (pierwszy to pamiętnik, choć poddany znacznej późniejszej redakcji, pisany barwnie, dosadnie, w bogatej skali emocjonalnej, drugi i trzeci są wyraźnie stronnicze i bliskie dziennikarskim wspomnieniom, gazetom -klerykalne w swoim języku), ilustrują zjawisko współpracy ideologicznej w latach wojny, uzupełniając bardziej znaną i oczywistą współpracę pragmatyczną lub przymusową. Wśród inteligencji sowieckiej w latach trzydziestych istniała i rosła grupa tajnych dysydentów; trudno to określić w liczbach; część, choć oczywiście nie wszyscy, jej przedstawicieli pojawili się w czasie wojny – świadomie próbując odnaleźć się na terytoriach okupowanych i współpracować z Niemcami na rzecz „wyzwolenia” Rosji spod dyktatury bolszewickiej. Przed wojną swój ukryty i bierny sprzeciw wobec reżimu i w ogóle swój sposób życia nazywali „emigracjami wewnętrznymi”; termin ten najwyraźniej wywodzi się z „emigracji wewnętrznej”, sformułowania K. I. Czukowskiego. W 1949 r. niegdyś „wewnętrzny”, a potem bardzo prawdziwy emigrant Nikołaj Osipow (Polakow) opublikował w „Grani” programowy i przepraszający artykuł na temat tego zjawiska - „Emigracja wewnętrzna w ZSRR”. W tym samym czasie jego żona Lidia Osipowa (Olimpiada Polakowa) przygotowywała do publikacji swój „Dziennik współpracownika”, będący przeprosinami nie za bierny opór, ale za aktywną współpracę. Poliakowie-Osipowowie czekali na Niemców w Carskim Siole, później przenieśli się do Pawłowska, następnie do Tosna, Gaczyny, Rygi, skąd w lipcu 1944 r. zostali ewakuowani do Niemiec. W latach wojny, w ten czy inny sposób, zawsze starali się współpracować z Niemcami „przede wszystkim dla dobra Rosji”, publikowali w czasopismach okupacyjnych; Oddajemy w Państwa ręce fragment „Dziennika współpracownika”, poświęcony życiu małżonków w okupowanym Pawłowsku. * * * Pierwsza częściowa publikacja rękopisu w 1954 r. w czasopiśmie „Grani”, nr 21, s. 92–131. Dodatki i rozbieżności z fragmentarycznej publikacji ze zbioru N. Lomagina „Unknown Siege: Book 2”, 2002, s. 441–475 zaznaczono pogrubioną czcionką i nawiasami kwadratowymi. Według Lomagina przywrócono podkreślanie ważnych słów wielkimi literami. Dziennik nie został jeszcze w całości opublikowany. Datowanie wpisów w tych publikacjach nie zawsze jest zbieżne; ponadto wersja „Fringes” została zredagowana (wpisy Lomagina cytowane są niemal bez redakcji). Zachowane jest tutaj datowanie „Facetów”.».